Kraftwerk

Kraftwerk werd opgericht in de late jaren ‘60 in Düsseldorf, Duitsland. Ralf Hütter en Florian Schneider ontmoetten elkaar tijdens een improvisatiecursus aan het conservatorium van Düsseldorf in 1968. Drummer Karl Bartos zegt: “Als ik terugkijk, denk ik dat Düsseldorf in de jaren ‘60 en ‘70 de beste plek was om in Duitsland te wonen. Het is een kleine stad – bijna alles is op loopafstand, met een sterke nadruk op cultuur.”

Deze stad bood een vruchtbare bodem voor een nieuw muziekgenre dat door de Britse pers enigszins laatdunkend ‘Krautrock’ werd genoemd – een naam die altijd is blijven hangen. Een beroemde locatie was de nachtclub Creamcheese, waar Kraftwerk een van hun eerste optredens gaf. De stad werd ook het epicentrum van de elektronische muziek, met Kraftwerk als belangrijkste vertegenwoordigers.

In de beroemde Kling Klang-studio in Düsseldorf experimenteerden de bandleden met nieuwe instrumenten en geluiden, wat in 1974 culmineerde in hun wereldwijde doorbraak met het album ‘Autobahn’. Deze studio werd een pelgrimsoord voor fans en een broedplaats van innovatie in de muziek. “Het lid zijn van Kraftwerk in de afgelopen decennia lijkt er tenminste gedeeltelijk uit te hebben bestaan simpelweg te wachten tot de technologie onze ideeën kon bijbenen,” zei Hütter. “Je fantaseert over de mogelijkheid, maar je weet het nooit. Soms gaat het langzaam, maar er is altijd een volgende stap of ontwikkeling. Het is een doorlopend proces, meer als tuinieren. Er zijn bepaalde planten waar je aan werkt, en anderen die vanzelf groeien. Het is seizoensgebonden. Zo voelt het. Daarom noem ik Kling Klang mijn elektronische tuin.”

Kling Klang-studio (bron)

Kraftwerks verbinding met Düsseldorf is ook tastbaar op andere locaties in de stad, zoals het centraal station dat diende als albumhoes, of de Tonhalle, een groot podium in het stadspark aan de Rijn waar de band in 2017 een openluchtconcert gaf. De Carlsplatz-markt, waar bandleden hun inkopen deden, is een ander beroemd punt van verbinding met de stad.

Kraftwerk staat bekend om hun emotionele elektronische muziek die commerciële pop fuseerde met avant-garde. Ze hebben de grenzen van de muziek verlegd door traditionele instrumenten te combineren met technologie en maakten hiervoor zelfs hun eigen apparatuur. Het was een reactie op de clichés van de rockmuziek. Ze waren niet bang om machines te gebruiken in hun muziek, waarmee ze de authenticiteit en menselijkheid in hun geluid konden behouden.

Op de vraag of ze beïnvloed waren door Amerikaanse (pop)muziek antwoordde Ralph Hütter: “Onze wortels liggen meer in filmmuziek, klassieke muziek, Duitse elektronische muziek en in door machines gegenereerde ritmepatronen, dat soort dingen. De gitaar heeft nooit een rol gespeeld in ons muzikaal concept.”

Wat betreft die Duitse klassieke muziek heeft Karlheinz Stockhausen waarschijnlijk de grootste invloed op Kraftwerk gehad. Stockhausen was een van de grootste – en een van de meest controversiële – componisten van de tweede helft van de twintigste eeuw en een grote vernieuwer op het gebied van de elektronische muziek. Leden van de groep Can, die net als Kraftwerk in de beginjaren deel uitmaakten van de zogenaamde krautrockscene (Kraftwerk gaf de voorkeur aan de term ‘experimentele art rock’), hebben les van hem gehad. 

Niet de makkelijkst in het gehoor liggende muziek (in de YouTube-opmerkingen bij Stockhausen video’s zie je veel grapjes over “mijn ideale muziek voor m’n bruiloft”), maar in het pre-synthesizer tijdperk onmiskenbaar bijzonder hoe Stockhausen deze composities wist te creëren door als een van de eersten stemmen met elektronische geluiden te vermengen.

Can-leden, vrienden en wederzijdse beïnvloeders beschreven in een documentaire hoe Ralph en Florian op bezoek kwamen om ideeën uit te wisselen

Can – Vitamin C uit 1972

Hoewel Kraftwerk is omschreven als de “Beach Boys met machines”, mede vanwege hun speelse Beach Boy-achtige platenhoezen die als commentaar fungeerden op populaire cultuur en hun nummer ‘Autobahn’ dat een verwijzing bevat naar een nummer van de Beach Boys, is er geen duidelijk bewijs dat zij al te zeer door de Beach Boys zijn beïnvloed. In een interview met Dan Sicko, de overleden auteur van ‘Techno Rebels: The Renegades Of Electronic Funk’, geeft voormalig Kraftwerk-percussionist Karl Bartos een belangrijke verklaring over de invloed van zwarte R&B op het werk van de band: “We waren allemaal fans van Amerikaanse muziek: soul, het Tamla/Motown-ding, en natuurlijk James Brown. We probeerden altijd een Amerikaans ritmegevoel te creëren, met een Europese benadering van harmonie en melodie.” Bij het verkennen van het vroege werk van de band komt deze ritmische invloed af en toe naar voren door hun abstracte geluid.

Hoewel Ralph Hütter in een ander interview heeft gezegd dat Karl Bartos niet de componist was van de liedjes, en daarmee impliciet stelde dat Bartos’ verklaring van invloeden niet representatief is voor Kraftwerk, heeft Bartos als drummer en mede-auteur van een aantal van Kraftwerks belangrijkste releases natuurlijk wel degelijk een wezenlijke stem gehad in het werk van Kraftwerk. De drums van James Brown zijn juist zo bepalend en ook wel terug te horen in Kraftwerks ‘funky’ kant.

Kraftwerk brak door in de jaren ‘70 met het album ‘Autobahn’. Revolutionair in de presentatie, het concept én de muziek.

De muziek is direct terug te voeren tot de tijd die ze met elkaar doorbrachten in de auto tussen verschillende concerten en plaatsen

‘Trans-Europe Express’ is een pionierswerk in de elektronische muziek, dat bijdroeg aan de fundamenten van techno en hiphop. In de zomer van 1977 zag Kraftwerk (veelal zwarte) dansvloeren grooven op hun hits, zij aan zij met artiesten als Barry White en Marvin Gaye.

Hun latere albums zoals ‘Computer World’ en ‘Electric Café’ waren ook invloedrijk, ondanks dat sommigen ze niet zo sterk vonden als hun eerdere releases. Een bekende plaat van het album ‘Computer World’ is ‘Computer Love’ – later nog gecovered door Coldplay – waarin je de warmte hoort.

Kraftwerks nalatenschap ligt niet alleen in hun unieke sound, maar ook in hun multimedia-aanpak en hun invloed op latere genres. Klassiekers als ‘Trans-Europe Express’ en ‘Autobahn’ illustreren Kraftwerks geniale benadering van melodie, ritme en sound design. Hun invloed is overal te horen, van de avant-garde tot de mainstream popmuziek. Sommigen vergelijken hun blijvende invloed met die van klassieke componisten als Mozart en Bach, en het is duidelijk dat hun pionierswerk in de elektronische muziek een onuitwisbare stempel heeft gedrukt op de muziekwereld.

Als je naar Mick Jagger kijkt, zie je dat zijn bewegingen op het podium regelrecht zijn gejat van James Brown, en zijn muziek van Little Richard & co. Ze worden als een van de grootste bands ooit beschouwd maar er is niet veel dat de Rolling Stones terug hebben gegeven aan de zwarte gemeenschap van wie ze zo vrijelijk hebben geleend en zonder wie ze geen enkel bestaansrecht hadden gehad.

Een van de beroemdste voorbeelden van een dergelijke ‘teruggave’ is aan de wereld van electro en hiphop. Afrika Bambaataa fuseerde beats uit ‘Trans-Europe Express’ en ‘Numbers’ op zo’n prominente manier in zijn baanbrekende hits dat Kraftwerk er zelfs royalty’s over ontving. Dit hielp het ontstaan van de hele elektrobeweging en illustreert hoe Kraftwerks werk naadloos werd geïntegreerd in andere muziekculturen.

Afrika Bambaataa’s ‘Planet Rock’ ontketende een electro-hausse

De invloed van Kraftwerk is ook zichtbaar in Detroit, waar hun werk werd gedraaid op de lokale radio en een vroege invloed was op pioniers als Cybotron en tal van andere artiesten (het lijstje techno en house-artiesten die beïnvloed zijn door Kraftwerk zou paginavullend zijn).

Invloed van Kraftwerk op vroege techno is zeer duidelijk te horen in Cybotrons ‘Clear’ uit 1983

Kraftwerk heeft niet alleen de manier waarop muziek wordt gemaakt en ervaren veranderd, maar heeft ook bruggen geslagen tussen culturen. Ze hebben een ruimte gecreëerd waarin witte muziek een deel van de schuld aan de zwarte muziekcultuur kon teruggeven, en dit is te zien aan hun invloed op artiesten over de hele wereld, van techno tot hiphop.

De gedachte dat mensen over de hele wereld dansen op muziek die voortkomt uit de visionaire blik van zijn groep, geeft Hütter kracht. “Ja,” concludeert hij, “het draait allemaal om feedback. Dat is wat mij drijft.”

Wat betreft hedendaagse ontwikkelingen zoals Twitter? “Nee, nee, nee. We geven alleen informatie over onze tournee,” zegt Hütter. “Het is voornamelijk… erg banaal. Te veel onzin.”

In een wereld die zich steeds meer richt op vluchtige communicatie en trends, blijft Kraftwerk trouw aan hun artistieke integriteit, diepgravende emoties en visionaire blik. Hun muziek blijft resoneren en evolueren en zal ongetwijfeld blijven inspireren en beïnvloeden in de toekomst.

“Het is emotioneel,” bevestigt Hütter. “Mensen hadden lang geleden moeite om de gevoeligheid van elektronica te vinden. Maar als je naar je arts gaat voor een hartonderzoek, is het de elektronica die hier zeer gevoelig voor is. Hetzelfde geldt voor een instrument. Daarom moeten we de hulpmiddelen van de hedendaagse samenleving gebruiken om muziek te maken, anders is het gewoon antiek.”

De ‘man machine’ is tenslotte deels menselijk en Hütter is zich zeker bewust dat de jaren hem inhalen. Maakt ouderdom hem iets uit? “Ach, er zullen dingen gebeuren. Biologische wetten blijven van toepassing,” zegt hij nuchter. En zou Kraftwerk doorgaan, misschien zelfs met robots die het overnemen, zoals gebeurt tijdens de toegift van hun live-optredens? “Bepaalde programma’s blijven draaien,” zegt hij. “Het is een spirituele zaak. Muzikale ideeën die we misschien zijn begonnen, komen terecht in verschillende culturen – Detroit techno, dansmuziek – en dan komen de energieën terug naar ons.”